Dünya genelinde COVID-19’un yayılmasını önlemek amacıyla son bir yılda, yazılı ve görsel medyada en sık karşılaştığımız cümle “Ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla sık sık yıkayın” olmuştur. Çünkü sabunda bulunan yüzey aktif maddeler mikropları deriden çekerek, onları uzaklaştırır. Ayrıca sabun, ülke genelinde her evde bulunan bir kozmetik ürünüdür.
Sabun ilk olarak Eski Mezopotamyalılar tarafından, kirleri temizleyen, yağlı ve kokulu, yapışkan formda bir ürün olarak üretilirdi. Kesmiş oldukları inek, koyun veya keçi gibi hayvanlardan elde ettikleri don yağlarını, su ve odun külleriyle pişirerek sabun yaparlardı. Orta Çağ’a gelindiğinde ise, yumuşaklığı ve saflığıyla bilinen, ayrıca oldukça güzel kokan yeni bitkisel yağ bazlı sabunlar, Avrupa’nın en ayrıcalıklı sınıfları arasında lüks ürünler olarak tercih edildi. Hatta bunlardan ilki, aromatik defne yağıyla yapılan Halep sabunudur. Görüldüğü gibi geçmişten günümüze sabun, bitkisel ve hayvansal yağlar kullanılarak üretilmektedir.
Sabun üretimi üç yöntemle yapılabilmektedir.
Bu yazımda sizlere, sıcak ve soğuk yöntem sabun üretimini karşılaştırılmalı olarak aktaracağım.
Sıcak Yöntem Sabun Yapımı
Ülkemizde özellikle zeytinyağı üretiminin olduğu bölgelerde, yöre halkı geleneksel kaynatma yöntemi ile sabun üretimi yapmaktadır. Ancak; burada sizlere, yağların kaynatılmadığı (en yüksek 70◦C), düşük ve bir süre ısıtma yolu ile sabunlaşma reaksiyonunun tamamlandığı bir yöntem olan “Sıcak Yöntem”den bahsedeceğim. Bu yöntemle sabun üretiminde, seçmiş olduğumuz bitkisel ya da hayvansal yağlarla hazırlanan sabun hamurumuzun, çeşitli ısıtıcılar kullanılarak sabunlaşma reaksiyonunu tamamlanması sağlanır. Bu ısıtıcılar yavaş pişirme özelliğine sahip bir elektrikli tencere, mikrodalga fırın ya da elektrikli ocak olabilir.
Sırasıyla sabunlaşma basamakları;
Ardından sabun hamuru kalıba alınır.
Soğuk Yöntemle Sabun Yapımı
Bitkisel ve hayvansal yağların, kostikle (en yüksek 40◦C) karıştırılması ve kısmen sabunlaşma reaksiyonunun gerçekleşmesi esasına dayanan bir yöntemdir. Sabun hamurunun kıvamı akışkan olduğundan değişik şekillerde silikon kalıplar kullanılabilir. Her iki yöntemde de emülsiyonu sağlamak amacıyla blender kullanmak gerekmektedir. Böylece yağlarla kostik çözeltisini homojen olarak karıştırmak mümkün olur.
Özetle Yöntemlerin Karşılaştırılması
Her iki yöntemde de yağların içerdiği faydalı etken maddeler kaybolmayıp, sabunlarda kondüsyonu arttırmaktadır. Yöntemler arasındaki avantaj ya da dezavantaj olarak sayılabilecek en önemli husus sabunların kullanıma hazır olma zamanıdır. Soğuk yöntemle hazırlanan sabunların kurumaları için zamana ihtiyaç vardır. Ancak soğuk yöntemle hazırlanan sabunların değişik renk ve şekillerde hazırlanması mümkündür. Sıcak yöntemle hazırlanan sabunlar daha geleneksel ve otantik bir görünüme sahiptir. Bu noktada sabun üretimi için seçilecek yöntem, üreticinin alışkanlıklarına hatta bazen aceleci olup olmamasına, hitap ettiği müşteri profili ve müşterilerinin beklentilerine göre olmalıdır. Unutulmamalıdır ki yöntemler arasında üretilen sabunların etkinliği bakımından doğru ya da yanlış yoktur.
Bu yazı Biyolog Dr. Aslıhan İNCİ taraftan hazırlanmıştır. Aslıhan hanıma tekrar çok teşekkür etmek istedim.
Aslıhan hanım instagram’dan ve facebook’tan takip edebilirsiniz.
